Veel veiligheidsrisico’s kun je eenvoudig voorkomen, als je er in de ontwerpfase al over nadenkt en ze dan elimineert. Toch gebeurt dat nog te weinig. We proberen onveilige ontwerpen vaak later te “repareren” met procedures, trainingen of persoonlijke beschermingsmiddelen. Terwijl een goed ontwerp het risico in één keer had kunnen wegnemen.

Wat is voor mij een veilig ontwerp?

De arbeidshygiënische strategie is daarin leidend: ontwerp een installatie of werkomgeving zó dat het risico aan de bron wordt geëlimineerd, in plaats van dat je het later probeert te beheersen.

Een paar simpele voorbeelden:

• Geen ladder, maar een bordes.
• Geen handmatige toevoeging, maar een automatisch doseersysteem.
• Geen handmatig monster nemen, maar een automatische sampler.

Een veilig ontwerp betekent voor mij: foolproof — of, zoals sommigen zeggen, hufterproof. 😊
Een systeem waarin het moeilijk is om fouten te maken, en makkelijk om het goed te doen.

Waarom is een veilig ontwerp belangrijk?

Met een veilig ontwerp voorkom je incidenten, ziekteverzuim, fysieke belasting, blootstelling aan gevaarlijke stoffen etc etc.

Ik weet de praktijk is soms weerbarstig. Een ontwerp dat een aantal risico’s wegneemt, kan onbedoeld nieuwe risico’s introduceren. En ook bij het beste ontwerp blijft er meestal nog een restrisico over.

Echter een doordacht, zorgvuldig ontwerp is voor mij een van de fundamenten van een veilige werkomgeving. Het zorgt ervoor dat werk veilig kan worden uitgevoerd, zonder dat je eindeloos hoeft te leunen op procedures, PBM’s of toezicht.

Hoe zou veilig ontwerp eruit kunnen zien?

Bij mijn eerste werkgever was dit principe goed geborgd. Daar bestond een vaste set ontwerprichtlijnen die gevolgd moesten worden bij de bouw van een nieuwe fabriek maar ook bij een kleine wijziging (extra drain bijvoorbeeld). In die richtlijnen stonden talloze HSE-vereisten — en als je daarvan wilde afwijken, had je handtekeningen nodig. Niet alleen van de lijn, maar ook van HSE.

Wat ik sterk vond, was dat het een levend document was. Lessons learned uit incidenten en near misses werden zo nodig toegevoegd aan de richtlijnen. Nieuwe inzichten werden vertaald naar betere ontwerpmaatregelen.

Als milieucoördinator moest ik bij élke projectfase tekenen, hoe klein het project ook was. Dat zorgde ervoor dat HSE vanaf het eerste ontwerp tot en met de oplevering betrokken bleef. Zonder die handtekening kon je als projectleider immers niet starten met de volgende fase. Dat zorgde ervoor dat HSE niet ‘vergeten’ kon worden, met als resultaat een veilig ontwerp.

Ik kan je vertellen: het is lang niet overal zo goed geregeld.

Hoe zorg je dat HSE invloed heeft op veilig ontwerp?

Wil je dat veiligheid structureel wordt meegenomen in ontwerpbeslissingen, dan helpt het om een aantal basisprincipes goed te borgen:

• Zorg voor een duidelijke set HSE-regels waar alleen met formele autorisatie van afgeweken mag worden. Dat creëert helderheid én verantwoordelijkheid.
• Houd die regels actueel. Verwerk lessons learned uit incidenten, near misses en audits, zodat de regels blijven aansluiten bij de praktijk.
• Betrek HSE vanaf het begin van het ontwerptraject, en geef adviezen een formele status. Afwijken mag — maar alleen met goede onderbouwing en vastlegging.
• Leg vast op welke momenten HSE formeel advies levert, en maak die inbreng verplicht voordat een project verder mag naar de volgende fase.
• Stel tijdens het ontwerp vragen als: Wat kunnen we elimineren, automatiseren of eenvoudiger maken?
• Documenteer HSE-adviezen, risicoanalyses en besluiten, en leg vast in welke projectfase welke input verplicht is.

Tot slot

Een veilig ontwerp is geen toeval. Het is het resultaat van duidelijke regels, consequente betrokkenheid van HSE en de overtuiging dat veiligheid aan de tekentafel begint.

Wat vinden jullie, hoe belangrijk is onze -HSE – bemoeienis bij het ontwerp voor een veilige werkomgeving?